WAS webinar Η εισήγησή μου που αφορά την Ολοκληρωμένη Σεξουαλική Εκπαίδευση στην Ελλάδα ξεκινά στο 24.50

Μαργαρίτα Γερούκη PhD
Εκπαιδευτικός, Μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής για τη Σεξουαλική Εκπαίδευση – Παγκόσμια Ένωση Σεξουαλικής Υγείας https://worldsexualhealth.net/committees/sexuality-education-committee/ 

Η σεξουαλική αγωγή είναι μια αξιακά φορτισμένη παιδαγωγική παρέμβαση. Κάποιες φορές κοινωνικές αξίες που καθοδηγούν τη σύνταξη των προγραμμάτων δημιουργούν πεδίο αντιπαραθέσεων και συγκρούσεων. Κάπως έτσι, απόψεις κατά της σεξουαλικής εκπαίδευσης βρέθηκαν να έχουν κεντρική θέση και στο πολιτικό πρόγραμμα κόμματος που διεκδικεί την είσοδο στο ελληνικό κοινοβούλιο, αλλά και στη ρητορική ενός άλλου που έχει κερδίσει μια μικρή εκπροσώπηση σε αυτό.
Παράλληλα, επιθέσεις κατά εκπαιδευτικών που συζητούν θέματα σεξουαλικότητας και διαπροσωπικών σχέσεων κάνουν φανερό ότι στο σχολείο θα χρειαστεί να διαχειριστούμε απόψεις γονέων και άλλων που αντιτίθενται στα προγράμματα αυτά. Γι’ αυτό είναι σημαντικό, οι εκπαιδευτικοί να αντιλαμβανόμαστε ότι οριοθετούμε τις παρεμβάσεις μας έχοντας δύο οδηγούς. Πρώτος οδηγός είναι η επιστημονική τεκμηρίωση αυτών που διδάσκουμε και δεύτερος οι νόμοι του κράτους. Είναι επίσης σημαντικό αυτό να περάσει και στο κοινωνικό σύνολο.
Ο οδηγός International Technical Guidance on Sexuality Education της UNESCO (2018) είναι ένα αξιόπιστο εργαλείο για την επιστημονική τεκμηρίωση, την υποστήριξη και την προώθηση της σεξουαλικής εκπαίδευσης. Στις σελίδες του εγχειριδίου αυτού τεκμηριώνεται ότι τα προγράμματα ολοκληρωμένης σεξουαλικής εκπαίδευσης συμβάλλουν στην προστασία από τη σεξουαλική κακοποίηση και στην υγιή σεξουαλική και αναπαραγωγική ανάπτυξη των παιδιών και των νέων. Οι προσπάθειες απαξίωσης και αποδόμησης των θέσεων οργανισμών όπως η UNESCO ή ο WHO, από ομάδες με θρησκευτικά κυρίως χαρακτηριστικά, που παρατηρούνται και στη χώρα μας, είναι ιλαρές αλλά ταυτόχρονα επικίνδυνες καθώς βρίθουν αντιεπιστημονικών, παραπλανητικών και συνωμοσιολογιών αναφορών.  
Με την ένταξη της Σεξουαλικής Διαπαιδαγώγησης στα Εργαστήρια Δεξιοτήτων (ΙΕΠ 2020-2021), γονείς έστειλαν επιστολές προς τα σχολεία διεκδικώντας την απαλλαγή των παιδιών τους από τη σεξουαλική εκπαίδευση. Ένα τέτοιο αίτημα δε μπορεί να γίνει καταρχήν δεκτό από το ελληνικό σχολείο, καθώς δεν προβλέπεται απαλλαγή παρά μόνο στα μαθήματα της Φυσικής Αγωγής, της Μουσικής και των Θρησκευτικών με πολύ συγκεκριμένες προϋποθέσεις (ΦΕΚ 3675/2021). Όμως οι εκπαιδευτικοί χρειάζεται, ταυτόχρονα, να είμαστε έτοιμοι/-ες να τοποθετηθούμε και στην ουσία της επιχειρηματολογίας αυτών που έχουν αντιρρήσεις.
Οι αρνητές της σεξουαλικής αγωγής, όπως διαβάζουμε και στα πολιτικά μανιφέστα, αντιτίθενται στο περιεχόμενο και τη θεματολογία των προγραμμάτων, θεωρούν ότι η σεξουαλική αγωγή οδηγεί σε πρώιμη ερωτική δραστηριότητα, επίσης, πιστεύουν ότι η σεξουαλική αγωγή είναι αποκλειστικά γονική υποχρέωση και όχι υποχρέωση της πολιτείας.
Όσο αφορά την πρώιμη σεξουαλική δραστηριότητα των νέων τα στοιχεία (HBSC/WHO) δείχνουν ότι στην Ελλάδα, όπου απουσιάζει η συστηματική σεξουαλική εκπαίδευση, το ποσοστό των σεξουαλικά δραστήριων δεκαπεντάχρονων ανέρχεται στο 26,4%, υψηλότερο από το μέσο όρο των χωρών του δείγματος (Κοκκέβη και συν. 2019). Ταυτόχρονα, σύμφωνα με την ίδια έρευνα, ένα στα 5 κορίτσια (20,5%) και ένα στα 13 αγόρια (7,9%) απαντούν σχετικά με την πρώτη ολοκληρωμένη σεξουαλική επαφή τους, είτε ότι δεν ήθελαν πραγματικά να συμβεί, είτε ότι θα προτιμούσαν να έχει συμβεί αργότερα.
Αναφορικά με το δικαίωμα των παιδιών στη σεξουαλική εκπαίδευση στο κείμενο θέσης της Επιτρόπου Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού της Κυπριακής Δημοκρατίας, Λήδας Κουρσουμπά (2017) τεκμηριώνεται η νομική υποχρέωση της πολιτείας, με βάση τις διεθνείς υποχρεώσεις του κράτους στα πλαίσια της διασφάλισης των συμφερόντων των παιδιών, να παρέχει σύγχρονα προγράμματα σεξουαλικής εκπαίδευσης. Η Επίτροπος αναφέρεται αναλυτικά σε μια σειρά ερευνών και συμβάσεων όπου καταδεικνύεται η σημαντικότητα της σεξουαλικής αγωγής καταλήγοντας ότι είναι απολύτως αναγκαία για την υγιή ανάπτυξη των παιδιών από κάθε άποψη. Γράφει στην έκθεσή της ότι, ο ρόλος του σχολείου καθίσταται ακόμα πιο σημαντικός αν συνυπολογιστεί ότι, στο οικογενειακό πλαίσιο δεν γίνεται ουσιαστική σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, τα παιδιά είναι εκτεθειμένα καθημερινά και δέχονται ανεξέλεγκτες επιδράσεις από το κοινωνικό πλαίσιο ενώ ταυτόχρονα, η κλειστή κοινωνία της Κύπρου δημιουργεί στα παιδιά φοβίες και ενδοιασμούς να συζητούν τα συγκεκριμένα θέματα στο οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον. 
Τέλος, όσο αφορά στη σύγκρουση ανάμεσα στο δικαίωμα πρόσβασης των παιδιών σε σχολικά προγράμματα σεξουαλικής αγωγής και το δικαίωμα των γονέων για εκπαίδευση των παιδιών τους σύμφωνα με τις θρησκευτικές ή φιλοσοφικές τους πεποιθήσεις, επιχείρημα που έχει κεντρική θέση και μεταξύ των αρνητών της σεξουαλικής αγωγής στην Ελλάδα, η Επίτροπος αφού κάνει αναλυτική αναφορά σε διεθνείς συμβάσεις, κυρίως τη Σύμβαση Λανζαρότε (2007), καταλήγει: Έχω, επομένως, τη  θέση ότι, κάθε παιδί έχει δικαίωμα σε περιεκτική σεξουαλική διαπαιδαγώγηση και το κράτος έχει νομική υποχρέωση να την παρέχει στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού συστήματος, ανεξάρτητα από τις θρησκευτικές ή φιλοσοφικές πεποιθήσεις των γονέων επί του θέματος, οι οποίες είναι απόλυτα σεβαστές, στο βαθμό που αυτές εξυπηρετούν την ανάπτυξη και το σεβασμό ιδίως του δικαιώματος του ίδιου του παιδιού στην ελευθερία σκέψης, συνείδησης και θρησκείας το οποίο κατοχυρώνεται στο άρθρο 14 της Σύμβασης και στο βαθμό που αυτές δεν συγκρούονται πρωταρχικά με το συμφέρον του παιδιού αλλά και με το δημόσιο συμφέρον το οποίο εξυπηρετείται με την παροχή εκπαίδευσης στα παιδιά που να τα προστατεύει από κάθε μορφής σεξουαλικής εκμετάλλευσης και να τα προετοιμάζει από κάθε άποψη για την ενήλικη ζωή τους (Κουρσουμπά 2017: 15).
Χωρίς να είναι εύκολη η διαχείριση γονέων αρνητών της σεξουαλικής εκπαίδευσης, οι εκπαιδευτικοί χρειάζεται να διεκδικήσουμε σοβαρή επιμόρφωση και αναλυτικά προγράμματα. Επίσης, χρειάζεται να προετοιμαστούμε όχι μόνο έχοντας πρόσβαση στα επιστημονικά και νομικά κείμενα που στηρίζουν τις θέσεις της σύγχρονης πολιτείας, αλλά έχοντας παράλληλα διαμορφώσει συμμαχίες και   εξασφαλίσει συνεργασίες.
Πρωταρχικός μας ρόλος είναι να υποστηρίξουμε το δικαίωμα των παιδιών στην υγεία και την ασφάλεια και κανένας ή καμία εκπαιδευτικός δεν πρέπει να είναι ή να αισθάνεται μόνη/-ος σε αυτή την προσπάθεια.

ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ
UNESCO (2018), International Technical Guidance on Sexuality Education. https://www.unfpa.org/sites/default/files/pub-pdf/ITGSE.pdf
Κοκκέβη Ά., Σταύρου, Μ., Καναβού, Ε., Φωτίου, Α. (2019). Σεξουαλική συμπεριφορά και υγεία των εφήβων. Σειρά θεματικών τευχών: Έφηβοι, Συμπεριφορές & Υγεία. Αθήνα: Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας, Νευροεπιστημών και Ιατρικής Ακριβείας ΚΩΣΤΑΣ ΣΤΕΦΑΝΗΣ (ΕΠΙΨΥ). https://www.epipsi.gr/images/Documents/hmera-kata-aids/HBSC2018_04_Sex.pdf
Κουρσουμπά, Λ. (2017). Θέση της Επιτρόπου Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού Λήδας Κουρσουμπά αναφορικά με το δικαίωμα των παιδιών σε Σεξουαλική Διαπαιδαγώγηση. http://www.childcom.org.cy/ccr/ccr.nsf/All/FC5D552D52FF19FCC22582D3003A7EC2?OpenDocument
​

01-02, 2023 ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
Η συνεδρία που αφορούσε το ρόλο της εκπαίδευσης. Η δική μου ομιλία ξεκινά στο 40:30. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η συζήτηση στο τέλος των εισηγήσεων.

Στα πλαίσια του Φεστιβάλ Ολυμπίας στις 7 Δεκεμβρίου 2021 οργανώθηκε συζήτηση με θέμα την προστασία των παιδιών από τη σεξουαλική κακοποίηση. Η δική μου εισήγηση με τίτλο "Εκπαιδευτικοί στην πρώτη γραμμή - Δημιουργώντας και υποστηρίζοντας προγράμματα πρόληψης της σεξουαλικής βίας και κακοποίησης στο σχολείο" μεταξύ 1:12 και 1:21. 

Μιλάμε για το δικαστήριο, το πρόγραμμα του Φρίξου και την ανάγκη να προστατεύσει η πολιτεία τις/τους εκπαιδευτικούς.

Το βιβλίο μου ΒΑΓΙΑ για το σχολικό εκφοβισμό κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πατάκη.
Στην εκπομπή της Γωγώ Καλλιδονάκη συζητάμε γι' αυτό. ΝΕΑ τηλεόραση Χανίων - ΣΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: Αρετή Γερούκη